|
HIRUGARREN EKITALDIA (Lehenengo ekitaldiko antzez-leku bera) I KALIXTO ETA PELLO KALIXTO: (jazkera arineko emakumea duen egutegia ipintzen ari da horman). PELLO: (Lo dago aulkian, buru-makur). KALIXTO: (Egutegiari begira). Lehengoa bainan polittagoa ez ote, Pello? PELLO: (Lo dago). KALIXTO: Politta ez al'duk, Pello? PELLO: (Lotan jarraitzen du). KALIXTO: (Beregana joan eta astindu bat emango dio, lo dagoela nabaitzean). PELLO: Zer nahi duzu? KALIXTO: Noiz ohera hintzan, bart? PELLO: Zure ondoren irten nintzan tabernatik. KALIXTO: Beste bati sar beharko diok ziri hori, ez neri. Lanerako asmorik ez al'duk? PELLO: Asmoa, bai. KALIXTO: (Bere aulkian jarriko da). Buka al'dituk hoiek? PELLO: Ez; iltzeak bai, bukatu dire. KALIXTO: Iltzeak bukatu? Zortzi egun ez dituk ekarri genituela. PELLO: Bukatu dire, bada. KALIXTO: Hik lapurtzen dituk iltzeak hemendik. PELLO: Nik? Jateko edo zertarako? KALIXTO: Joan eta ekarri hitzak. PELLO: Zenbat? KALIXTO: Hogei duronak. PELLO: (Eskua luzaturik). Dirua... KALIXTO: Ordaindu hitzak eta gero emango diat. PELLO: Ez, ez. Zure gerokoa badakit zer izaten dan. KALIXTO: (Hogei durokoa emango dio). Hi bezain ume piakaitzik... PELLO: Aurreak erakusten du atzea nola astindu, Kalixto... KALIXTO: Hoa eta ekar hitzak, azkar. PELLO: (Mantala kendu eta irten bedi). II KALIXTO ETA ON TORIBIO (Mahai petik zatoa atera eta zurrut egingo du). (Edaten ikusiko du). Orain ere hortan haiz? KALIXTO: (Esku-gainez ezpainak igortzirik). Hori da goizeko agurra, hori!!! Egarriak nengoen-ta... TORIBIO: Hire egarri hori asetzeko din ardotik ez duk Nafarroan. Egunean zenbat edaten duk? KALIXTO: Asko-askorik ez. TORIBIO: Asko, zenbat da hiretzat? KALIXTO: Ba... Bi bider hustutzen dut zato hau. TORIBIO: Zatokada bi hemen; eta otorduetan? KALIXTO: Otorduetan, beste bi. TORIBIO: Hori duk astakeria, hori!!! Hire gibela nola ote zegok? KALIXTO: Nere gibela? Gibeleko minik ez dut, On Toribio. Gainera, gibelak zer ikustekorik du ardoarekin? TORIBIO: Sabel-urak zerk bereizten dituela uste duk, gibelak ezik? KALIXTO: Urak? Ez, ez; nere gibelak ez du urak bereizten lanik. Berrogei urte hauetan urik ez da sartu nere eztarritik. Nondik sartu, bera, ura nere gibelera? Sudur-zuloetatik? TORIBIO: Zer dakik hik? KALIXTO: Je.. Zuk bai ez dakizula, On Toribio. Elus prepetua, lauste kisti eta horrelakoak bai bainan ardo-kontuetan zuk neri erakutsi? Ez, On Toribio, ez; ardo eta sagardo onak zeintzuk diren ez didazu neri erakutsiko. TORIBIO: Ardo eta sagardo onik ez duk, giza-neurrian edaten ez bada. KALIXTO: Ardo tzarrak egiten du gaitz, ez onak, naiz-ta asta-lepo edan. Sagardoa berriz... Sagardoak gaitz? «Matxoneko» sagardoak gaitz egingo dion kristaurik ez da. Han, kupelaren txiritik irteten den mama zipriztindun hark, nori kalterik egin? TORIBIO: Kankar galantak eramaten omen dizkitek, bada, handik ere. KALIXTO: Edaten ez dakitelako. Atarira joan behar du, maiz, sagardo-edaleak. TORIBIO: Zertara, atarira? KALIXTO: Maskuria hustutzera. Tutik ez dakizu, On Toribio, sagardo ausentoan. TORIBIO: Ez jakitea, hobe. Albistaririk hartu al'duk? KALIXTO: Apalean duzu. TORIBIO: (Egutegia ikusiko du, albistaria hartzera doanean) Aitaren, Semearen... KALIXTO: Zer duzu? TORIBIO: Lehengoan zer esan nian? KALIXTO: Ez naiz gogoratzen. TORIBIO: Noiz ken behar duk zikinkeri hori? KALIXTO: Horrekin ari al'zinan? Amak hautsi zuen lehengo hura. TORIBIO: Eta hau? KALIXTO: Beste bat da hori. Bai politta, e, On Toribio? Lehengo hura baino ere polittagoa da hau. TORIBIO: Isilik hago, lizun hori! KALIXTO: Zer kalte egin lezaioke horrek inori? Ikus nahi ez duenak, ez dezaiola begiratu eta kito. TORIBIO: Begiak itxirik erabili beharko dizkiagu, beraz, hemen. KALIXTO: Itxirik ez; hortxe dago beste egutegia, hori ikus nahi ez duenarentzat. TORIBIO: Aitortzera ez hadi nigana joan; barkapenik ez diat emango. KALIXTO: (Farrez) Emango didazu, bai... Izperringia irakur ezazu, On Toribio. TORIBIO: (irrakurtzen hasiko da, aulkian jarririk). KALIXTO: (Zatotik zurrut egin eta lanari ekingo dio). TORIBIO: Nahasia zegok mundu guztia, Kalixto. Hemen borroka, han giza-hilketak... KALIXTO: Irun'go hori irakurri al'duzu? TORIBIO: Ez. KALIXTO: Hortxe dakar, lehenengo orrialdean. Hiru miloe ostu omen dituzte, diru-etxe batetik; egunez, gainera... Neretik etzuten, arranoa, horrelako mordoskarik eramango. Asko duenari ken behar zaio, On Toribio... TORIBIO: Asko duenari edo gutxi duenari kentzea, lapurreta duk, beti. KALIXTO: Ezer ez duenak, asko duenari kentzea ez dago gaizki. Gauz ,guztiak Jainkoak eginak badire, zergaitik batzuek gainezka eta besteak hutsik? TORIBIO: Neri hiru urdai-azpiko lapurtu zizkidan hura ere gainezka egongo duk; hutsik ni, ordea... KALIXTO: Urdai-azpikoak ostu? TORIBIO: Hiru, bai. KALIXTO: Txerri batenak? TORIBIO: Hiru urdai-azpiko dituen txerririk ikusi al'duk, egundo? KALIXTO: Hori, bada, hori... Noiz lapurtu zizkitzuten? TORIBIO: Joan zan ostegunean. KALIXTO: (Oldozkor) Joan zan ostegunean... TORIBIO: Gazte bat ikusi omen zikan nere arrebak etxetik irteten, poltsa batekin... KALIXTO: (Oldozkor) Gazte bat poltsa batekin... Zer gizaantz ote zuen gazte hark? TORIBIO: Kalpardun eta bizartsua omen ukan, arrebak dionez. KALIXTO: (Zatoari zurrut) Kalpardun eta bizartsua, beraz? TORIBIO: Bai. KALIXTO: (Zutiturik) Zure urdai-azpikoak non dagozen badakit, On Toribio. TORIBIO: Bai? KALIXTO: Neronek ikusi dut guztia. TORIBIO: Jan ditzala, osasun ederrarekin. KALIXTO: Jan? Neri etzenidake horrela utziko... TORIBIO: Hiri ere bai. KALIXTO: Bai, e? TORIBIO: Hiru urdai-azpiko direla-eta ez nikek inor espetxeratu nahi. KALIXTO: Espetxeratu ez bainan kendu bai, joño... TORIBIO: Ez-ta. Nor danik ere ez diat jakin nahi. KALIXTO: Ez nioke nik utziko... TORIBIO: (Albistaria irakurtzen jarraituko du). KALIXTO: (Aulkira doa) Uztargileneko ardandegian dagoz zure urdai-azpikoak, On Toribio. TORIBIO: Nork eraman dizkik? KALIXTO: Pello'k. TORIBIO: Pello'k? KALIXTO: Ber-berak, bai. TORIBIO: Ez diat sinisten. Horrelakoa ez duk Pello. KALIXTO: Ezetz? Bart eraman zituen. Zure arrebak ikusi zuen gazte hark ekarri zizkion, poltsa batean, joan zan ostegunean. TORIBIO: Nondikakoak diren bai ote zekik, Pello'k? KALIXTO: Ahoskalo... TORIBIO: Zergaitik eraman ote zizkian haruntza? KALIXTO: Je... Mirentxu bere emazte-gaia duela ez al'dakizu? TORIBIO: Ez, nik. KALIXTO: Bart jakin nuen nik ere. TORIBIO: Ez, gero, ezer esan Pello'ri, nere aurrean. KALIXTO: (Berekiko) Ikusiko dugu hori. TORIBIO: (Albistaria irakurtzen). III LEHENGOAK ETA PELLO PELLO: (Fardeltxo bat dakar eskuan) Kaixo, On Toribio. TORIBIO: Kaixo, Pello. KALIXTO: Bai al'dakartzak? PELLO: (Fardeltxoa Kalixto'ri emanaz) Bai. KALIXTO: Zenbatenak dituk hauek? PELLO: Hogei duronak. KALIXTO: Hamarrenik ere etzegok hemen. PELLO: Hoiek eman dizkidate neri. KALIXTO: Hamaika honelako egin didak, aspaldian... TORIBIO: Gauza guztiak garestitzen ari dituk eta badakik... KALIXTO: Urdai-azpikoak ere bai? PELLO: (Bere aulkira joan eta lanean hasiko da). IV LEHENGOAK ETA ANTTONI ANTTONI: (Lurrontzia dakar eskuan, gosariarekin) Egunon, On Toribio. TORIBIO: Bai zuri ere, Anttoni. Bizkor? ANTTONI: Hainbestean, hainbestean... Urte askoren zama bizkarrean eta badakizu... TORIBIO: Emakume gordina zagoz, oraindik. ANTTONI: Gure alproja honek errain on bat ekarri izan balit. TORIBIO: Ekarriko dizu, Anttoni, ekarriko dizu. ANTTONI: Zera ekarriko du, aza-buru horrek... (Kalixto'ri) Gosaria non utziko diat? KALIXTO: Hemen, mahaiean utzi, ama. ANTTONI: (Utzi beza) Gosaririk ekarri al'duk, Pello? PELLO: Bai, ekarri dut. KALIXTO: (Eskuak mantalean igortzi eta gosaltzen hasiko da) Erdibanatuko dugu, On Toribio. TORIBIO: Ez, ez; eskerrikasko. Etxean gosalduko diat. ANTTONI: (Apalera doa Pello'ri bere gosaria emateko asmoz eta egutegia ikusten du) Zer da hau!!! TORIBIO: Zer duzu, Anttoni? ANTTONI: Honoko hau ikusten al'duzu, On Toribio? TORIBIO: Ikusi dut, bai. Zure seme honi ezer esatea alferrik da. ANTTONI: Afferrik? (Lurrera jaurtiko du egutegia, lau zati egina) Lehengoan bat eta orain bestea? (Bizkarrekoak emango dizkio Kalixto'ri). Etxe hontako aldiak laister egingo dituk, urde horrek, berriz honelako zikinkeririk ipintzen baduk... TORIBIO: Ederki esana. ANTTONI: Nere semea haizela esatea ere... Emakume bat higanatzeko din ez haiz, eta... KALIXTO: Hori, bada, hori... Zerbaitekin alaitu behar nere bakartasun hau... TORIBIO: Lotsaren izpirik ez duk, Kalixto. Pello bezelako gazte batek hori egitea ez legokek ongi, bainan hik... PELLO: (Anttoni'k eskuan duen gosaria hartu, aulkira joan eta gosaltzen hasiko da). KALIXTO: (Aho betearekin mintzatuko da) Horrelakoren beharrik ez du Pello'k, On Toribio. Hezur eta mamizkoa ere badu horrek... TORIBIO: Bai? Zorionak, Pello. PELLO: Eskerrik asko. ANTTONI: Nor duk, Pello? KALIXTO: Uztargileneko alaba bakarra. Ezer ez dagoen lekura ez da joan, ez. PELLO: Zu ere han omen zabiltz, bere amaren atzetik. ANTTONI: Kattalin'en atzetik? PELLO: Bai. ANTTONI: Jesus, Maria eta Jose. TORIBIO: Hi ere lotan ez hago, beraz, Kalixto. KALIXTO: Ez da egia hori!!! (Eskuan duen ogia kenduko dio Pello'ri eta ogibitarteko urdai-azpikoa erakutsiko dio On Toribio'ri) Urdai-azpiko hau ezagutzen al'duzu? PELLO: (Ken bezaio ogia Kalixto'ri). TORIBIO: (Irakurtzen jarraiko du, erantzuteke). KALIXTO: Zure urdai-azpikoa jaten ari da hau, On Toribio. TORIBIO: Urdai-azpikorik ez diat nik. ANTTONI: Nere lanetara noa. Gero arte. (Irten bedi). TORIBIO: Gero arte, Anttoni. KALIXTO: Zure urdai-azpikoak honek ditu, honek. PELLO: Zer diozu? KALIXTO: Bart Mirentxu'ri eman hizkioan urdai-azpikoak... TORIBIO: Egia al'duk hori, Pello? PELLO: (Buru-makur). KALIXTO: Neronek ikusi nuen. TORIBIO: Zer diok, Pello? PELLO: Norenak zirenik ez nekien... KALIXTO: Erregaliak egingo nizkikek, nik ere, besterenetik. TORIBIO: Gaizki zegok hori, Pello. KALIXTO: Hau da azaria, hau!!! Neskari bi eman eta beretzat gorde hirugarrena. PELLO: Nik ez nintuen lapurtu, On Toribio. TORIBIO: Bazekiat; hi ere errudun haiz, ordea. KALIXTO: (Zatotik zurrut). PELLO: Gazte batek lapurtu zizkitzun eta neri ekarri, nik saldu nitzan. TORIBIO: Eta emazte-gaiari saldu hik... PELLO: Saldu ez. TORIBIO: Gaizki zegok hori, Pello. PELLO: Itzuliko dizkitzut. TORIBIO: Ez, ez; jan hitzak. Bestek emanak nizkian nik ere... KALIXTO: Hirurak beretzat? Bat ez al'didazu neri emango? TORIBIO: Noiztik habil Mirentxurekin? PELLO: Hilabete biz honuntztik. KALIXTO: Errez egiten dituk hik andra-gaiak, besteren urdai-azpikoak emanaz. PELLO: Nere akatsak bakarrik agertu behar al'dituzu? KALIXTO: Nik zer egin diat? PELLO: Koldo'ri egin zeniona ahaztu al'zaizu? KALIXTO: (Mailua jasoaz) Isilik hago!!! TORIBIO: Zer, zer? Zer egin diok Koldo'ri? PELLO: Hiru mila pezeta lapurtu zizkion. KALIXTO: Isilduko al'haiz? TORIBIO: Hiru mila pezeta? KALIXTO: Hago isilik!!! PELLO: Emazte-gai politta eta aberatsa aurkituko ziola eta hiru mila pezeta kendu zizkion. TORIBIO: Aurkitu al'diok? KALIXTO: Oraindik ez. TORIBIO: Hi haiz hi mutiltzarra. KALIXTO: Mutiltzarra zera zu ere. TORIBIO: Apaiza nauk!!! KALIXTO: Apaiz edo praile, mutiltzarra zu ere, ni bezelaxe. TORIBIO: Zuek bai zeratela bata zu eta bestea ni... Nagusia lapurra eta morroia ere bai. PELLO: Ezer ez dut lapurtu, jauna. KALIXTO: Ez nik ere. Koldo'k emana hartzea besterik ez nuen egin. TORIBIO: Gezurtia, lapurra eta beste zerbait gehiago ere bahaiz hi. KALIXTO: Ni? Zer gehiago? TORIBIO: Lizuna, gainera. KALIXTO: Egutegi txatxu batzuengaitik al'diozu hori? Ba... ba... Zuri ere aterako nizkitzuke lapikotik babak, hortara ezkeroz. TORIBIO: Santua ez naizela bazekiat bainan zer egin diat txarrik? KALIXTO: Neri ez bainan... Xoxote'neko Martzeliño'ri hortzak hautsi zenizkionean..., zer? TORIBIO: Merezi zuelako hautsi nizkiokan. KALIXTO: Masail batean jotzen gaituenari bestea ipintzeko esan ez zuen, bada, Jesukristok? TORIBIO: Hala duk. Eleizatik lapurrak makilka ateratzen ere irakatsi zigukan. KALIXTO: Ur-bedeinkatu-ontzian zera egin zuela-ta, zuk eman zenizkion muturrekoak... TORIBIO: Ur-bedeinkatu-ontzia baino leku egokiagorik badituk, zera hori egin nahi duenarentzat, Kalixto. (Erlojuari begira). Joan behar diat, oraintxe. KALIXTO: Norako presa duzu? Gaurko lanak eginak dituzu... TORIBIO: Hik zer dakik? Gazte eta gaztetxoekiko bilerak, gaixoeri ikustaldiak, egunoroko otoitzak, igande eta jai-egunetako hitzaldiak... KALIXTO: Igandetako hitzaldiak? Neronek ere egingo nituzke igandetako hitzaldiak. Zuk bezain luze eta aspergarri ez baina. Handik edozer esatea erreza da; erantzuteko eskubiderik inork ez bait du. TORIBIO: Zuzenik esango hukek, bai, kerten horrek. KALIXTO: Konpesonaioan egongo nintzake ni gustora... TORIBIO: Ederra duk, bada, aitorlekua... A, gizagajoa... Arratsaldeko lauretan sartu eta hamarrak artean egon hadi, han barruan... Esango hidakek zeinen ona den... KALIXTO: Eta, han jakiten dituzuten kontuak? TORIBIO: Han jakiten ditugun kontuak, han gelditzen dituk. KALIXTO: Bai.... bai... TORIBIO: Hire hiru mila pezetakoarena eta Pello'ren urdai-azpikoarena ere hantxe jakingo nizkian. KALIXTO: Esanez gero, bai. TORIBIO: Esanez gero? Ez esatekotan zertarako aitortu? KALIXTO: Ja... ja... ja... Benialik ez dugu aitortzen, On Toribio. Ttiki guztiak esaten hasiko bagina... TORIBIO: Hiru mila pezeta lapurtzea ttikia al'duk? KALIXTO: Ttiki-ttikia ez bainan... erdipurdikoa... TORIBIO: (Erlojuari begira) Garai diat, oraintxe. Bihar arte, bada (Irten bedi). KALIXTO: Bihar arte, On Toribio. V KALIXTO ETA PELLO KALIXTO: Zergaitik esan diok? PELLO: Zuk ere esan diozu nerea. KALIXTO: Ez duk berdin. PELLO: Ezetz? Zuk nerea, nik zurea eta kito. KALIXTO: Hago, hago... PELLO: Zer hago eta zer ego. Ni baino gehiago al'zera zu? KALIXTO: Inoiz ez haiz izango ni bezelakoa. PELLO: Zu bezelakoa? Ez-ta nahi ere. VI LEHENGOAK ETA KOLDO KOLDO: (Ager bedi atean). PELLO: Horroko horrek konponduko zaitu. KALIXTO: Berriro jaio beharko dik... KOLDO: Zer? KALIXTO: Uso-giro ederra dagoela, alegia. Ehizean izan al'haiz? KOLDO: Zer zuri, izan banaiz edo ez banaiz. KALIXTO: Joño... Haserre hator. KOLDO: (Eskua luzaturik) Nere hiru mila pezetakoa. KALIXTO: Trato bat egin genikan. KOLDO: Berriketa gutxi neri, Kalixto. Bota dirua, narrua kentzea nahi ez baduzu. (Lepotik helduaz). KALIXTO: Geldi hago!!! KOLDO: Bai ala ez? KALIXTO: Guztia nola emango diat, bada? PELLO: Bat ona emaiok eta kito. KOLDO: (Astindu beza lepotik) Bai ala ez? VII LEHENGOAK ETA MIRENTXU MIRENTXU: Borrokan al'zabiltzate orain ere? PELLO: Aurrera, Mirentxu. Ni ez; ni ez nabil borrokan... Hoiek... MIRENTXU: Zergaitik? PELLO: Badakizu hiru milakoa... KOLDO: Bai ala ez? KALIXTO: (Ia itoan bezala) Bai, bai; guztia emango diat... KOLDO: (Utz bezaio) Atera!!! KALIXTO: (Lepoa igortzi, dirua atera eta eman bezaio) To!!! KOLDO: (Sakelean sartuko du dirua, ongi begiratu ondoren) Ongi da. KALIXTO: (Zatotik zurrut). PELLO: Zertara zatoz, Mirentxu? MIRENTXU: Oinetako haueri zoru-erdiak ipinaraztera. KALIXTO: Emaizkidatzu. MIRENTXU: (Eman bezazkio). PELLO: (Kalixto'ri) Kendu dizkitzu lehengo farre-gure haiek, e? KOLDO: Beste bati egin dezaiola far. PELLO: Ederki egin diok, Koldo. KALIXTO: Bai? Oraintxe garbituko dizkiagu kontuak. (Mirentxu'ri) Urdai-azpikoa gozoa al'dago, Mirentxu? MIRENTXU: Bai. Harekintxe gosaldu dugu. KALIXTO: Bai, e? Nondik norakoak ziren bai al'dakizu? MIRENTXU: Bai; Pello'k bere adiskide bati erositakoak. KALIXTO: On Toribio'ri galdegin behar zenioke, nondikakoak diren jakin dezazun. MIRENTXU: On Toribio'ri? KALIXTO: Bai. PELLO: Isilduko al'zera? KALIXTO: Ja... ja... ja... Larritu da, oraintxe, zure adiskide hau... MIRENTXU: On Toribio'k zer daki? KALIXTO: Hark daki guztia, hark... eta... nik ere bai. MIRENTXU: Esango al'didazu ala ez? KALIXTO: Zuk eta zure amak jan duzuten urdai-azpiko hori On Toribio'ri lapurtutakoa dela, alegia. MIRENTXU: Zer? KALIXTO: Zera... ja... ja... ja... On Toribio'ri lapurtutakoa, bai. MIRENTXU: Egia al'da hori, Pello? KALIXTO: Zera... Gero esango dizut guztia, Mirentxu. MIRENTXU: Ez duzu ukatzen, beraz? KOLDO: (Aho-zabal egongo da, begira). KALIXTO: Jan zak, orain!!! PELLO: Gero esango dizut, Mirentxu. MIRENTXU: Gero? Ez, ez; nerekikoak egin dituzu!!! Lapurtutako urdai-azpikoak neri erregali? PELLO: Bainan, Mirentxu!!! KALIXTO: Ja... ja... ja... MIRENTXU: Nigana ez etorri egundo!!! (Besondotik helduko dio Koldo'ri). Goazen, Koldo; lotsagarri hori baino nahiago zaitut zu. (Ateruntz doaz). KOLDO: (Mirentxu'ri aurpegia losintsatuaz). ja... ja... ja... KALIXTO: Koldo!!! Koldo!!! Hiru mila pezetakoa!!! KOLDO: Zer? KALIXTO: Hiru, mila pezetakoa, alegia!!! KOLDO: Zergaitik? KALIXTO: Emazte-gaia aurkitzeagaitik. MIRENTXU: Zuk? Neronek aurkitu dut hau, neronek!!! (Koldo'ri masailean musu emanaz). Hala ez al'da, Koldo? KOLDO: Ja... ja.... ja... (Irten bitez, goxo goxo, elkarri helduaz). VIII KALIXTO ETA PELLO KALIXTO: (Zatotik zurrut). Edan ezak hik ere, Pello. PELLO: Edan ezazu zerorrek!!! KALIXTO: Ja... ja... ja... Gu gaituk bikotea, gu... (Zatotik zurrut). AMAIA |
