|     65 zenbakia, 1984ko martxoa [faksimilea PDF formatuan]

aurrekoa | hurrengoa

 

SANTA JENEBIEBA

 

AKTORRAK:

        JENEBIEBA

        XARLES

        SIPOI

        FREDERIK

        XARLOTE

        GLORINDA

        LENPOI

        LENDRI

        KLODION

        MARTEL

        DROGAN

        MAJIZIENA

        ALDURAN

        ANDINON

        FALON

        MAMELON

 

 

LEHEN PEREDIKIA

 

Jinkuak egun hun deiziela, jaunak eta anderiak,

zaharrak eta gaztiak, aberatsak eta prauiak.

 

Hunki jin deiziegu, mila plazer badugu

algareki behar dugu aratsaldi hau gozatu.

 

Santa Jenebieba zen Frederiken alaba

Sori puntetan altxaturik behar zen bezala.

 

Ihunezko plazerak oro emaiten zuten ait'et'amer

Boztario et'uhure, aldiz, gazte laguner.

 

Ezkuntu zen Jenebieba emanez bere gaztetarzuna

Sipoi Traversiako kunte handi batekila.

 

Gerla itsusi bat hasi zen senarari jun behar izan

pena izigaria uken baratu haur espantxatan.

 

Kapitain baten gomendiu Jenebieba utzi zian

Traidore faltsu harek biak traditu zutean.

 

Adulteriala Gollok nahi uken zin ezarri

Bena Jenebiebaren arapostia ozen zen eta garbi.

 

Letea faltsuz Gollok oro nahas erazi

Eta Jenebieba hiltzera kundena erazi.

 

Burrieuek etzien nahi uken ama semik ero

Bitxakuren mihiak ekari probatako.

 

Artzain praue eli batek ikusten zien Jenebieba

Hazkuri ekarten ere bai bere nausien ixilka.

 

Gerla akabi zunian Sipoi ara utzuli zen

Jente hunak mintzatuz berri hanitxe jakin zien.

 

Azkenekotz artzainek emaztearengana bildu

Zer peskizan zen senara zen harritu.

 

Artzainak eta bureuak izan zien saristatu

eta orok algareki Jenebieba glorifikatu.

 

Etzun nahi uken Gollo ero lezen

Purgatu behar ziela ahal besain luzaz bederen.

 

Bizitze undara Jenebiebak igaran zin

Bere senarareki hunki egitez ahal zinun.

 

Gazterik hil zen eta sainta handia

Sipoik egierazi. Harentako txapela berria.

 

Jente hunak zueki laket niz izigarri

Hora niz laguneki. Ez debeia gureki.

 

        (orai klarki eran ezagun nula den hiré ametsa)

 

        (Jelki FREDERIK, XARLOTA, JENEBIEBA

        eta FLORINDA)

 

                FREDERIK

Charlotea ezteia hau denbora ederra.

Hainbeste gaiza kanpun handitzen ari dira.

 

                XARLOTA

Bedatse hare gabekua Jinkuak igori deiku

handizki behar gunuke oroek saristatu.

 

                FREDERIK

Haren grasia gabetarik deuse ezpeitugu

Hoik egin ahal litzakenik ezta orano sortu.

 

                XARLOTA

Huntarzun izigaria ezteikia igorri

gure alaba bakotxa hain umil eta maitagari.

 

                FREDERIK

Eztuzia uste ama ezkuntzeko heinian dela

hamasortzi urte badu gure artin dugula.

 

Sekula desplarik eman gabe eben ala ingurunin

Holako haur guti da edireiten mundin.

 

        (Senpol eta Sipoi eskele gaineka).

 

                SIPOI

Prinze prinzesa nubliak Jinkuak egun hun duziela

Eta bizitze luze bat hanitx osagarriekila.

 

Egun huna jin niz zirela jauna zure lagunarekila

ahal dugia jakiten zure sortzeko seinala.

 

                LENPOI

Hau duziela jaun anderiak Traversiako kuntia

armadetan duzu eta ait'ama nublen semia.

 

Hogeita bortz urte ditizu gorra gelturik kargian

Bath urguilurik sekula uken gabian.

 

                XARLOTA

Urguilu gabe basira gure alaba ere hala da

Umilitatia da haren bertuteik handiena.

 

                SIPOI

Ahal nukia mintzatzen zure alaba maitia

ahal nukia egiten haren irusitatia.

 

                FREDERIK

Hortxe dizugu gure alaba bakotxa

eta jakinen dizugu haren intreseina.

 

Bena tsiauste aitzina plazer handi bateki

elestatuko gira ahal besain klarki.

 

        (Igaran triatila arakuntru.)

 

                XARLOTA

Nik beiteiatregi erazi lehen uratxa

orai hihauk egin behar dun bigeren uratsa.

 

                JENEBIEBA

O aita etama parka izadaziet

pena handia nuke huts egin behar badeiziet.

 

                FREDERIK

Hortxeko jaun hori: Hire ondoan jinik dun

Traversiako kuntia kargutan gora dun.

 

Bera mintzatuko zain bere desein nublez

hireki bat egiten ahal dinez elizan espusatzez.

 

                SIPOI

Andere Jenebieba erran izadazut egia

Eia plaser zunukianez ene espusa zia.

 

Balinbaduzu zerbait epantsen

ihulaz ere etzutut nik nahi anburatu.

 

                JENEBIEBA

Aitak eta amak nahi dienaz gainen

zerentako ezkira oro plaseretan sartzen.

 

Nik eskentzen dereizut oso ene korpitza

amodio saintu bat et'ene gaztetarzuna.

 

                SIPOI

Nula zintiot sarista ene bihotz hare gabia

aita amaren aitzinian tziauri besarkatzera.

 

Amodio perfeit bat Jinkuari galta dezagun

eta haur eder zumait algareki altxa dezagun.

 

Kantore zahar bat orai kanta dezagun

aitari eta amari bihotzak altxa ditzegun.

 

Nik badit maitetto bat oi bena nulako

Ez da txipi, ez handi, bai bien arteko.

 

Begia dizu eyer oro amodio

Bihotzian sartu zait ezpetzait jelkiko.

 

Algarekilan bizi algareki hil giten

Jinkuk lagunt gitzala gure bide luzin.

 

Ait'ama egon zitie luzaz gur'axolbin

gure hauren gozatzez zien zahartarzunin.

 

                FREDERIK

Gitian erretia hebentik alagrantzia handitan

ezteien prestatzera kareseko etxeik handienian.

 

        (Satan jelki bedea aldetarik Lendri, Klodion,

        Glorinda, Jenebieba, Xarlota eta Frederik

        Beste aldetik Lenpoi, Sipoi, Xarles, Drogan

        Oro txuti algari burus.)

 

                FREDERIK

Jinkuak egun hun deiziela, Xarles erregia,

Sipoi kuntia eta zure korte handia.

 

Jin gira Parisera besta handi baten egitera

bi bihotz handien batetara ezartera.

 

                XARLES

Andere Jenebieba eta Traversiako kuntia

nahi zutiet ezkuntu espusaturen zutie kardinaliak.

 

Huilant zitaie hortxi mahain eder huntara

irakuriko deiziet liburu handian dena.

 

Orok badakigu algar maite duziela

Uken ezazie beti amodio egun duzien bezala.

 

Ait'etama dirade haurren etsenpliak

zeren haientan gero diate gure ordariak.

 

Jenebieba, nahi duzia espusetako Sipoi kuntia?

Zure kantin haiduru da erran izozu egia.

 

                JENEBIEBA

        (Jeik eta)

Xarles erregia, bai, juratzen dizut fedia

Jaraikiko nitzaiola nula beita legia.

 

                XARLES

Sipoi, nahi duzia Jenebieba espusatako

hitzemaiten diozularik bizi deno amodio?

 

                SIPOI

Xarles errege bai nahi dizut Jenebieba

hartarik nahi dit egun lureko emazteik irusena.

 

                XARLES

Legiaren arabera eskunturik zidie

Bake et'osagari nik luzaz dereiziet.

 

                FREDERIK eta XARLOTAK (biek)

Guazan orai elizalat, haidu da Gregoi kardinalia

Haurtto hoik benedika ditzan et'eman Jinkuaren grazia

 

        (Mahaina lekus kanbia oihal xuri bat ezar eta kurutxe bat

        —erdin— Gregoi otoitziari ahapetik eskik junto

        —oro jar belariko bedea aldetan— Sipoi jun kaideala

        Lenpoi eta Drogan Jenebiebaren txerka.

        Glorinda eta Gollo jakile).

 

                GREGOI

Ematzie eskiak algari Jinkuaren aitzinan

Sipoi zuk ahastuna Jenebiebari erian.

 

Ez zuin nahi eskutan ez zuin nahi eritan

Bena bai exkereko eskian eri txipieri kantuko erian.

 

        (Ezar ehastuna

        Gregoik benedika)

 

Ergo konjugo vos in matrimonium

Inomini Patri Filium et'Spiritu Santun

AAAAAAMEN

 

Orai ni banuazie eri handi baten ikhusten

egun aldi eder baten zuazte igaraitera.

 

        (Ezteiak presta. Mahainak ezar. Kaideak ingurin. Oro jar.

        Edaten hasi ondun Jenebiebak egin artzainen araukura.)

 

Zien ororen parkamentureki gaiza bat ahatze dugu

artzainen abertitzera juan behar dizugu.

 

        (Ardiak jin et'oro jeiki.

        Artzainak burhus eta has kantatzen.)

 

Agur Sipoi, Agur Jenebieba, espus espusa nubliak

apenki bostariotan dira zur'ait'etama maitiak.

 

Amodiuk juntatu zutie bi bihotz paregabiak

Belgika eztiagu aizo hauzia sekulak'adixkidiak.

 

A-GUR agur artzainak

zien ahaide ejerrak

A-GUR zien bihotzak

altxatu dutu guriak.

 

Aspaldiko denboran etzien Parisen sartzen ikusi

Artzainak bere arexkila makila buru handieki.

 

Egun ezteiliar kumitaturik et'ezetxit nurek nahi

erregeren kortian gira kantatzen gustian ari.

 

Kanta kant'ezazie

Batak goa bestik apala

kan-ta kant ezazie

Ahal duzien besain gora.

 

Jenebieba, hebentik aitzina zu ziate gure nausia

algareki eginen dizugu artalde hare gabia.

 

Hainbeste betzitzaisku agrada bula zure botz eztia

Iduri zikuzu entzuten ohigula ama guria.

 

Be-ha gozatzen gira

Bena idorik tsuntsura

ES-TA muda zaharra

Tziauste behin edatera.

 

        (Jelki Turkak)

 

                ALDURAN

Trankil heben gaude, Jaunak, zer diozie

Gerla emaiteko nihuri pensamenturik eztuzie.

 

Laster pensa ezazie zer zaikun komeni

Gerla eman behar dugunez eta zuin erregeri.

 

                ANDINON

Sira, ene abisa lukezu Xarlesi gerla emaitia

eta koruaren burutik elkitzia.

 

Sira, zure abisa salbu hori hun lukezu

Zu beno irusagorik mundian elukezu.

 

                FALON

Andinon, arazu duzu, hori untsa duzu

Xarlesi gerla behar diozugu deklaratu.

 

Eraiten deiogularik errendatzen ezpada

Bere herriarekilan erra eraziren dugula.

 

                ALDURAN

Jaunak zien abisak izigari hun dirade

Zuin aldetarik ataki behar gunuke.

 

                MAMELON

Ataki behar die alde orotarik

Orotarik inguratu ezkapi gabetarik.

 

Ordian errege hura harrituko duzu

Umilitate handi bat zure ukenen beitu.

 

                ALDURAN

Mamelon, arazu duk, hola egin behar diagu,

errendatzen eztena erreaziren diagu.

 

Halazaren eztateke ni bezalako erregerik

gero ezariren zutiet kargutan gorarik.

 

                ANDINON

Sira egiaz eraiteko fidel izanen nitzaitzu

Kirixtien kuntre zer nahi egi niozu.

 

                FALON

Fidelitatiaz jauna ez uken arankure

Besuak buhurt niskietzu eta zankuak anbura.

 

                ALDURAN

Erretra gitian hebenti zerbaiten hitzartzera

Eta gure ezpaten untsa zoroztera.

 

        (Oro eretia, jelki Jenebieba, Sipoi, Xarlota eta Frederik.)

 

                SIPOI

Jenebieba, ene bihotza, zuk plazer balinbaduzu

Franziarat bidaje bat egin behar nikezu.

 

                JENEBIEBA

Etxerat nahi ziradia oitian partitu

ait'ama ganik partitziak pen egiten ditadazut.

 

                SIPOI

Ait'et'amer adio erran behar diezugu

Eta gero algareki partituren gutuzu.

 

Badakizie ziek untxa gure aitetama

aspaldiko denboran herriz kanpo nizala.

 

Otoitzen zutiet emaite partitzeko libertatea

Eta eramaitexo nihaureki Jenebieba.

 

                FREDERIK

Jauna, zure arasua hun hartzen dizugu

Bena bizi zireno ahatz ez gitzatzu.

 

Jenebieba, ene alaba maitia, Jinkuak lagunt zitzala:

gerlaz kanpo emaztek gizonai jaraiki behar dila.

 

                XARLOTA

Adio ene haur kariua. Pena dinat bihotzian

ene alaba bakotxa ikustez estranjerian.

 

                JENEBIEBA

Adio, ait'ama maitiak. Hau da trixtezia handia

zieganik partitzia iduritzen zait hiltzia.

 

Adio, aren, adio. Besarkatzen zutiet amodioz

Ez hatik behar ere egun sekulakoz.

 

                FREDERIK

Lendri eta Klaudion bertan jelki zitaie,

Hoien laguntzera Frantziarat jun behar duzie.

 

        (Jelki eta jun beste aldila. Florinda ere bai

        Batak eskuin bestek exker oro erretia.)

 

                SATAN

        (Jelki Turkak triate aitzinila.)

 

                ANDINON

O, eta Xarles nun hiz Franziako erregia,

Tripa hutsik bena urguiluz betia.

 

Plazer eginen deik egun morrueri bisitak

azken aldikoz jauts itzak hire botak.

 

                ALDURAN

Ezagutzen ezpanaik ere ni nuk, Alduran erregia

eta ene ezpata duk gizonen herrio handia.

 

Beti banabilak bitoriaz beterik

Durunda ere eztuk igaraiten ene gainetik.

 

                MAMELON

Zien kuntre handi duk egun gure kolera

zuintan leher beikintake ezpagina hel zien hiltzera.

 

Zien herria diagu erra eraziren

Eta haren erdian ziek mandoilturen.

 

                FALON

Franziako erregia, urguilutsu infamia,

mailu handi huneki lehertzen deiat buria.

 

Nahi gutuk gudukatu zien lur aberatzetan

guk egin erakineki zer eztu pusatuko han.

 

                ANDINON

Abundenatu diagu Morruen herria

gu gutuk et sari Franziaren buruzagia.

 

Sigant araza oro diagu galerazi

kirixti maradikatiak junen zidie haieki.

 

                ALDURAN

Igaran gitin triate hortara eia ihure ageri denez

sator ziluetan sartu dienez ikaran gure beldurez.

 

        (Sar triatin, ez jar.)

 

Juan behar dugu hebentik eta ixilka huilantu

Halaz oro ber thupiñan egosaziko tugu.

 

        (Oro erretía.)

 

        (Jelki Martel, Etedus eta Xarles m.)

 

Jaunak, ikusten duzie egun bortxatu girela

gure libertatiaren arma puntetan ezartera.

 

Behar tugu prinziak oro algar gana bil erazi

Eta morro malerusak oro galerazi.

 

Jaunak, zien abisak orai emadatziet

eta nula eginen dugun eran ezadaziet.

 

                ETEDUS

Sira, ene abisa lukezu armada baten prestatzia,

zeren eta animale hilak ezinago salbaje beitira.

 

                MARTEL

Sira, behar duzu behartu Traversiako kuntia

aspaldin zor dereizula zure laguntzia.

 

                XARLES

Etedus, behar duk jun Sipoi kuntiaren gana

erok orai dela puntia jin dakidan sokoritzera.

 

                ETEDUS

Sira, banuazu mementian Sipoi kuntiaren gana

zure odriareki: jin dadin laster huna.

 

        (Xarles eta Martel erretia. Etedus beste aldila

        Jelki bersonui. Klodion, Lenpoi, Gob, Glorinda,

        Jenebieba eta Sipoi.)

 

                ETEDUS

Jauna, jin izan nuzu egun zure aitzinila

Franziako erregeren partez beri gaxto batekila.

 

Zuinek gure sokoria galtatzen betuzu

zeren morruen kuntre gudukatu behar beitu.

 

                ETEDUS

Alduran, moruen erregia erresuman sartu duzu

hantik haren jelkitzeko lagun txerkatzen ari duzu.

 

Hartakoz otoitzen zutie harat jiteko, jaunak.

Hantik elki ditzagun hua eta lagunak.

 

                SIPOI

Erregei ezin diot nik gaiza hori nega

laguntza zor diot zernahi izanik orobat.

 

Jenebieba bortxatu nuzu ni orai partitzera

Tirano malerus haien kanpun ezartera.

 

                JENEBIEBA

Juiten bazira gerlalat ni haur espantxatan

zer nahi duzu nik egin dazadan.

 

                SIPOI

Jenebieba, otoitzen zutut eztuzu behar penatu

ni juaiten baniz ere sari utzuliren nuzu.

 

                JENEBIEBA

Ni enintezu bizi zu gabe mementorik

hiltzera nuazu eztuzu ene bizitzerik.

 

                JENEBIEBA, SIPOI, m.

Jenebieba ene bihotza etzuaza ez hiltzera

har ezazu koraje eta altxa zure bihotza.

 

Hau duzula Gollo zuin gomendatzen beteizut

hunen fidelitatia aspaldin ezagutzen dizut.

 

                GOLLO

Jauna, egon zite trankil eginen tit zure odriak oro

eta behar dien sueinak zure espusarentako.

 

                SIPOI

Adio, aren, Jenebieba, ene bihotzeko lilia,

Jinkuak eman dizazula bere grazia saintia.

 

                JENEBIEBA

Adio, Sipoi, adio, ene espus kariua

Adio, ene senar maitia, ene bihotzeko pausia.

 

                GOLLO eta JENEBIEBA eretia.

 

                JELKI, ETEDUS eta XARLES

 

                SIPOI

Sira, hau naizula Traversiako kuntia

Zuin zure sujet bezala zure aitzinila jin beita.

 

                XARLES

Hunki jin zirela, jauna, oitian heltu zira

enegatik hartzen duzu hainbeste pena.

 

Anduran morruen erregia huna jin izan duzu

hanitx espantoeki trufatu uken nizu.

 

                SIPOI

Sira, prest nuzu zure laguntzera

Bai eta behar bada ene biziaren uztera.

 

        (Oro eretia eskuin.)

 

                SATAN

 

                JELKI TURKAK. ALDURAN.

Nun zidie oitin, jaunak. Jeiki zitaie berala

ausart bazidie gur'aitzinila agertzera.

 

                ANDINON

Jaunak, eztugu behar utzi bakotx bat bizirik

Hitz batez eraitera ez gizonik ez emazterik.

 

Ezar nezazie Erregeren eretzian

Tripotak eginen dutiegu bertz handian.

 

                MAMELON

Ene ezpata zoroztu berri eta ene huineta lodi

enuk ez ni lotsa hiri tripa degolli.

 

Kirixti trixtia tziauste ager zitie gu gana

Hebentik eta hora senditzen diat erakina.

 

                FALON

Jaunak, estut uste badela mundian

kunpara deitekenik gure aitzinian.

 

Hainbeste gudukatan nausitu gira gu.

Orai Franzian izana gatik eztugu behar dudatu.

 

                ALDURAN

Itxasoz lur idorrez armaz muinuaturik

mundu oro gure lotsaz baratu da ikaraturik.

 

Huilan gitian aren dei ditzagun duelila

azpalinbadia jelkitzen juan gitin dien lekila

 

        (Jalki kiristiak oro. Pas de charge.)

 

                XARLES

Ale, asto buru handia, urguiluz betia.

Orai ikusiko duk Fransesen aidia.

 

Hi fida bahis hire indar handiari

gu ere fida gutuk gure Jinko hunari.

 

                ANDINON

Ziek fida beitzidie zien Jinko handian

Guk batiagu biga Mahumet eta Satan.

 

Eztakila biga askarago direla beti ere

atzetuz geroztik gaxto diela lozerak ere.

 

                ETEDUS

Eztuka orano ezagutu zien Jinkuk faltsu direla

Behara duzienian batere ez luziela.

 

                FALON

Ale, morpiu txara, hoi duka, hoi, parabola

Ohohin aidatzen hait apotoro bat bezala.

 

                ALDURAN

Alo, ene lagunak, asaut eman dezagun

ezpatak huxtu latzez lepuk muts ditzegun.

 

        (Batalla, Alduran blesa eta parti.)

 

                XARLES

Erak, fanfaru handia, ezagutzen naika ni

zer uste duk dela gerla egitia eni?

 

                ALDURAN

Ni bezalako gizon baten hau kolpu txara duk

aigu huilant adi, ordaria ukenen duk.

 

                LENPOI

Drole duk ezpehutin hor Mahumet eta Satan

sakolan ezari banutu etxeik partitzian.

 

        (Batalla. Turkak ezkapa, bat hel.)

 

                SATAN

 

        (Jalki Glorinda eta Jenebieba.)

 

Glorinda, eztakinat zer iragaiten den

Sipoien berririk ezpeitut ehuntik ere ukeiten.

 

                GLORINDA

Izkibatzeko diagozu ezui ukenez hutsarterik

gerlako jente hoiek ezpeitie ihune pausurik.

 

Hebentxe badit letea bat ben'ez Sipoien iskibia

Berriago badenez hun duzu jakitia.

 

        (Jenebiebak irakur eztonaturik.)

 

                JENEBIEBA

Ah, eztuzu ez hau Sipoi, bena bai Gollo

Eni kortiaren egin beharez. Harek baleki eho belio.

 

Ene begiraritako harek hautatu ziana

ah, hori deia hori Gollo hire intreseina.

 

        (Jelki. Lendri; Gollo exkereti paseia

        egin bena ez emastek.)

 

                JENEBIEBA, m.

Zertako jiten hiz huna infame intsolenta,

Hora hiza insultatzera ala aments ene ehaiteia?

 

                GOLLO

Madama, enuzu jiten zure insultatzera

bena hits eman izadazut baduzula ene aihera.

 

                JENEBIEBA

Ale, bahut ezdeusa, kokilot laidogaria

dizkus hoien eni egiteko baduka korajia?

 

Kentzen ezpahitzait bertan aitzineti

izkibaturen dinat ene senarari.

 

        (Gollok egin besarkatzeko faisua.

        Jenebiebak siflet bat eman eta Glorindak beste bat.

        Jenebieba eta Glorinda eskapa sonu gabe.

        Gollo atseman Jenebieba.)

 

Hire inpartinentzia untsa pakatuko dun,

hire urguilu handia han enplegatuko dun.

 

        (Eta ezar presu.)

 

Lendri, behar duk Jenebiebaren kuriera arestatu

nik artin behar diuat Sipoi iskibatu.

 

        (Gollok egin letea, Landri jun sonu gabe, eta jin

        Jenebiebaren leteakila, Gollok irakur et'ereaz.)

 

                GOLLO

Abilua bertan Franziarat letea hunen emaitera

Sipoi jaunari eman eskutik eskila.

 

Eran ezok ginaudiela oro trixteturik

Jenebiebaren bekatiaz ezinago estonaturik.

 

Nula haren ohen gainen atzaman dudan

Drogan kosiner miseable harekilan.

 

        (Gollo eretia. Jelki Klodium, Lenpoi, Sipoi.)

 

                LENDRI

Jinkuak egun hun deizula, ene buruzagi jauna,

Golloren partez jiten nuzu zuregana.

 

Zuintan igorten deizu letea bat eneki,

Beartan ikusiko duzu nik eraitez beno hobeki.

 

        (Sipoi irakur eta estona.)

 

Helas, ene Jinkua! Eta hau zer da?

Posible deia oitian Jenebiebaren bekatia.

 

Abilua eran ezok Gollori berala,

presuntegiaren zolan biak ezar ditzan behala.

 

Ahalik sariena jinen nizala herrialat,

eta haren egitekuez informatu nahi nizala.

 

        (Lenpoi eta Sipoi erretia. Jelki Gollo.)

 

                LENDRI

Jauna, hora nuzu Sipoi kuntia ikusirik

eta zure odriak fidelki etsekutaturik.

 

Erran ditadazut jinen dela huna

eta egitekuez bera okupatuko dela.

 

Ezar ditzagun artian biak presuntegian

eta begira han suein handi batekila.

 

                GOLLO

Zuaza, adixkide Lendri, atseman ezazu Drogan

eakar huna. Untsa esteki onduan.

 

        (Lendri jun txerka, sonu gabe eta jelki Drogan estekirik.)

 

                GOLLO

Ale, gizon trixtia, ederena guria hori

Jenebiebaren gozazalia senararen mentzin.

 

                DROGAN

Juratzen dit orai zeliaz eta luraz

inozent handi nizala zuk akusatzen naizunez.

 

Jauna, ni mintzo nuzu segur et'egiazki

sekula eztudala uken pentsamentu hori.

 

Jenebiebak eran ditadazut su urde bat ziela,

Glorindak ere badakizu Sipoi ere bai berala.

 

                GOLLO

Alle, fripu esdeusa, ixiladi ingoiti,

buria hausten deiat hire ele txareki.

 

                DROGAN

Ah, Jinko egiazkua, egidazu otoi grazia,

sofritzeko ene penen pazentzia handi batekila.

 

                GOLLO

Gahunta ezak, gahunta tupina eta eman salda gaina,

hire Jenebiebari, hua duk, hua, urdaina.

 

Lendri, ken adi horti, nihauk txilutzeautzen diat,

Ora pronobis nihaurek kantatuko deiat.

 

        (Drogan txilintzaut, Zer nahi ikus ezin

        eginegi, Gollo jun Jenebiebai presuntegila.)

 

Madama hora nuzu zure aitzinila,

zuri berri baten trixterik eraitera.

 

Nurbaitek abertitu dizu Sipoi zure senara

Droganekilan arolazionetan zirela.

 

Badakizu Drogan txilintuautu dugula,

eta zure aldia huilantzen ari dela.

 

                JENEBIEBA

Ken akit, ken, hortik traidore itxusia,

bena hire partia ben nahiago diat enia.

 

Hire buruzagia koditu dianian

hire buruzagisa heben duk epantxian.

 

                GOLLO

Egon hadi, egon, aratu hoien artian

esparantxazko aktia hurun dun hire beitan.

 

        (Gollo eretia, kexu.

        Jelki Majiziena.)

 

Banabila beti ere mundia trebesaturik

ene obra lotsagariez mundia ilusiturik.

 

Ni niz, so egizie, majiziena handia,

berehun urte ingoiti badu ene sortziak.

 

Debru zaharrak dira ene zerbutxariak,

haiek aisa erabilten nik eman tudan odriak.

 

Haier egin erazten tut dunda eta hari eautsiak,

eta haiek galerazten lurreko uzta guziak.

 

Bageta hunek aldiz badu potere handia,

egun sendoazteko nik atsoerierazi jentia.

 

Ene gana hora dira eitarzunak lotsaturik,

eta nik diharu truku ezarten sendoturik.

 

        (Jelki Gollo eta Glorinda)

 

                GOLLO

Ekar erasi haik huna Jenebiebaren adixkidia,

plaser eginen dion hire han ikustiak.

 

Hortxee badun jateko eta edateko,

ene guraintziekila deitzon eskentuko.

 

                GLORINDA

Baniasu, jauna, bertan Jenebiebaren gana

ekariko deizut berri zure guraintziekila.

 

        (Glorinda jin presuala Golfo jar exkereko

        aldin pensamentukan.)

 

                JENEBIEBA

Oh, eta zer dut ikusten edo zer dut entzuten

Glorinda hi hiza en'ikustera jiten.

 

Nurek igori hai ala ixilka hora hiz,

erran ezadan bertan ala ni trunpatzen niz.

 

                GLORINDA

Ni nunbai Glorinda hire zerbutxari maitia

Gollok manatu nin hire ikustera jitia.

 

                JENEBIEBA

A, enun ez trunpatu Golloen marda beltza

Lehu zaharak hobe din harek beno bihotza.

 

                GLORINDA

Hebetxe eman ditadan jateko franko prestik

iduri din diagola hire malezia empleturik.

 

                JENEBIEBA

Ah, Gollo, Gollo, egin diana egiteko bahu

Erraman itzan horik eranez eztela orai ordu.

 

Badin sortzi egun haurra ukenik dudala,

Heleraz ezon Sipoi seme bat ederra badudala.

 

                GLORINDA

Gaiaz eta egunaz kurituri guardak

eta presu ezarten Franziarat igarailiak.

 

Izaitekoz artzainek egin ahal linie,

aresak negin harat eramaiten beitutie.

 

Eranen dieinat ikusi besain sarri

ahal badie egiten segur hizate haieki.

 

                JENEBIEBA

Glorinda ez othoi eran ene ait'etamer

ikusi naiala habo eziz adixkider.

 

                GLORINDA jin nigarrez, eta m.

Jauna, izan nuzu Jenebiebaren presuntegin

eta harritu nuzu hua den peskiza trixtin.

 

Haur bat ederra badizu eta Bennany deitu dizu

hein hortan nula bizitzen ahal ni haritu nuzu.

 

Zuk besain krudel izan behar du emazte gazte bat mendekatzeko,

zapata zoletan duzun lohia, ezpeituzu balio.

 

                GOLLO

Ken akit aitzineti hire ele txareki,

Hoiak dutuna elki Jenebiebaren katiximati.

 

        (Glorinda ezkapa, xakuta urtuk Gollori.

        Gollo jun Jenebiebaren gana.)

 

Madama, hora nuzu zure horti libratzera,

eta zure penen egun sulajatzera.

 

Itxasun gainen zielarik Sipoi zure espus jauna,

eho uken dizie gerlatik tio bat jin eta.

 

Orai hua junik beita untsa izaten ahal gutuzu

haurño horrez eta zutzaz ni kargaturen nuzu.

 

                JENEBIEBA

Hizan bezalako ezdeusa eta ahalke gabia,

esparbeak eztek egiten hik egin dian jokia.

 

Sipoi hil balitz ere, zuin ezpeita egia,

ehio ere duzi. Hizan bexalako buletsia.

 

Hi bezalako indiano bat espusa beno lehen,

bihotzetik zar niok ganibet bat heben.

 

                GOLLO

Doluturen zaizu areta oraiko diskusak,

erreaziko deitzut, gordurik ezin ukenak.

 

        (Jenebieba presuan sar. Gollo jun bere lekila,

        jar eta pensamentuka.)

 

                MAJIZIENA agert eta m.

Zer ari ziren hor, otoi, eradazut,

eta nur zien ere bai arankura nundukezu.

 

                GOLLO

Zu ere nur ziren jakiten ahal duta,

ni nuzu Xarles erregiaren zerbutxari bat.

 

                MAJIZIENA

Jente handitarik ziela bertan ezagutu dit

Belagiletako zaharena aspaldin ezaguturik.

 

                GOLLO

Traversiako aldeti hora nuzu Madama

Grazia handi baten zuri galtatzera,

 

maitatu uken dit pasionerekila,

emazte eder bat gizona junik gerlalat.

 

                MAJIZIENA

Utzi nezazu zure bihotzaren hunkitzera

gero eranen deizut bertan haren izena,

Jenebieba deitzen duzu Frederiken alaba,

goaxka eztuzia egin benturaz beantxka,

bena etzitila deskuaja unguratuko da errota

Sipoi kondenatuko du nula Abrahamek bere seme Isak.

 

Orai ikusten dit klarki zien izatia,

Sipoi hileraz eta Jenebieba dukezu suria.

 

                GOLLO

Otoi, egin izadazut errota horen unguratzia,

amorekatik eta ikus dizogun beste aldia,

nahi deizut eman arunt eta ederrik pakia,

abertituko zutut nuiz eta ere beitate puntia.

 

                MAJIZIENA

Ohala beitia han enetako lan handia,

banuazu erepausatzera, gero egiteko lehia.

 

        (Biak eretia bedealde. Satan. Jelki turkak.)

 

                ALDURAN

Jaunak, azken batailan bazen gizon bat bortitzik

kolpu murtal eli bat emaiten zutian ixilik,

harek egin zin gutan frakaseua handirik,

fakre bleu ordaria hartu behar dik sari.

 

                ANDINON

Jitia aski dizu ezpeituke peilik,

bizirik jun dadin gure eskietarik,

azken aldian untsa fretatu gitizu,

gure ganik ordaria merisaturik dizu.

 

                FALON

Biak hel baginte leku desertu batetan

bertan ezar nio kreselua erautsetan,

harek geui egin deiku masakre handia,

ordaria egin gabe eztu merisa baratzia.

 

                MAMELON

Haren besaidia etzena izigari,

ni planta nizkio hari gibeleti.

 

Gure ekipajiak oro azken batailan aren

kirixti sagoila huts haiek eraman beteizkie.

 

                ANDINON

Erabiatzen nuzu haren ohartzen nizanian,

nulaz ezkeneitzon tripak iauri ordian,

eneganik kartierik eztizie ikenen

lehanago ditit asajetan ezariren.

 

                ALDURAN

Alo, jaunak, koraje ororen behara badate,

hebentik ezkapatzera ez utzi bate.

 

Agertzen direnian asant eman ezazie,

Bat zankotik har eta bestia harekin jo ezazie.

 

Erak eta nun hiz Franziako erregia,

Botak jausten tiala orai duk azken aldia.

 

        (Jelki. Pas de charge. Klodion, Lanpoi, Sipoi.)

 

Zer nahi duk gureganik hire oihu handieki,

erran ezagut bertan eztuket ordu sari.

 

                ALDURAN

Erran izadaziet nun den Xarles erregia,

arauz gure lotsaz eskelezpin duk sartia.

 

                KLODION

Hiretako lotsa dena hartan gizonik eztuk,

hi bezalako muskilu bat heziko diagu.

 

                ANDINON

Allo, jaunak, hertan gitean guduka,

aitzinian dutugun hoik ditzagun txitzika.

 

Gero jun behar gunuke Xarles den lekiala,

eranez guk emaztia borokatu deiogula.

 

                KLODION

Uste diat badukiala aski egiteko heben

begiratuko behaigu egiteko tripoten.

 

                FALON

Korajia hun diala iduri zitadak,

bena gizon kinorik segur nuk eztiala,

Idokak ingoiti, hire ezpata txar hori,

hik edo nik orai behar diagu batak jauzi.

 

        (Bataila. Lenpoi blesa.)

 

                SIPOI

Lenpoi, ene zerbutxaria, orai zer ikusten duk,

lagunik hoberena aren galdu behar dut.

 

                ALDURAN

Azken aldiko ordaria orai ukenen duzie,

alo, jaunak, koraje bitoria da gure.

 

                LENPOI

Enuk orano lotsatu kolpu hunegatik

iratzarazteko eztuk holakorik.

 

        (Batalla. Lendri, Etedus eta Xarles.

        Gibeleti planta gerlala. Oro parti.)

 

                ALDURAN

Hel zitaie ene Jinkuak oitian nun ziradie,

ene biziaren galtzera nulaz uzten naizie.

 

                MARTEL

Egiek azkarki oihu ehaie jinkuek entzuten,

kartakan ari dutuk edo lo kurinkaz egoiten,

Huna, adio, entzuten diat Mahumeten kurunka,

duda diat ez dagonez hire emaztiareki besarka.

 

                ALDURAN

Aigu, huilant adi, nik besarkatuko hait,

ene ezpataren puntan odeietara atxatzen hait.

 

Ez gutuk orano lotsa zien tradizionen gatik

jin zidie gibeletik gu hora gutuk aitzinetik.

 

        (Batalla. Turkak oro hil.)

 

                XARLES

Dugun aren bitoria, Jinkuari eskerrak,

Guatzan pausatzera etxekuen gozatzera.

 

                SATAN

 

        (Jelki Klodion, Lenpoi eta Sipoi.)

 

Abilua, Klodion Golloren gaua eraitera,

bidila jin dakidan partitzera nuela.

 

                KLODION

Jauna, fidelki orain eginen dit zure mezia,

eta mirakuluz baizik igoriko Gollo bidia.

 

        (Klodion paseia, bestik eretia et jin Gollo.)

 

Jauna, hora nuzu gure buruzagiak igorririk,

baratu duzu hau, bena bertan partitzeko prestik,

igorten dereizu jelki zakitzon bidila hartzera,

etxea heltu gabe mintzatu nahi zutila.

 

                GOLLO

Hunki jin zirela, jauna, zure berriarekila,

berala banuazu Sipoien arakuntrila.

 

        (Erretia bedealde.

        Jelki Lenpoi eta Sipoi. Gollo bestaldetik.)

 

Jauna, hau naizula zure meziala.

Eta ene erespetien umielki eskentzera.

 

                SlPOI

Heben hiza oitian Gollo, zerbutxari maitia

otoitzen hait eran itzatak ene etxenko berriak.

 

Posible deia, erak hik izkibatiak oitian

heltu izan direla Jenebiebaren ixtorian.

 

                GOLLO

Eztit, ez, jauna, nik haien eraiteko korajerik

zeren eta beitirade hain latzgarririk,

herri huntan baduzu emazte sabant bat

harek argituren zutu nahi baduzu orobat.

 

                SIPOI

Hots, aren, Gollo, hara artio gida nezaka,

emazte hua bertan ikusi nahi diat.

 

        (Jalki Majiziena, sonu gabe.)

 

Zer plaser duzie jaunak, nitaz mintzo beitziruien

jakitia plaser nuke, badeitadaziet eraiten.

 

                SIPOI

Hebentxe badit zerbutxari bat zuintan igaran egunetan

emaztia adulteriuan niela izkibatu betzeitan.

 

Gaiza horik nula then zure ganik jakin nahi nikezu,

klarki deklara itzadazut lehenik nahi zutut pakatu.

 

        (Eman diharia.)

 

Hala denaz geroz zure borontatia,

jauna, eginen dereizut nik ere ene majia.

 

        (Jun mailaren txerka.)

 

Asmude Beni, hik asmode

Ynbero hik be reunis.

 

                MAJIZIENA

Soegin ezazu, jauna, bortz huntan barna,

ikusiren duzu Jenebieba zure kosinerarekila.

 

Soegizu untsa, aren, nula daudien ohian,

batabestiareki amodio handian.

 

        (Majiziena erretia.

        Sipoi, trixte.)

 

Helas! ene jinkua, eta antenituren duzia

holako bekatu handi batez izan nadin ofentsatia.

 

Ah, Jenebieba, Jenebieba, mustra lotsagaria,

hi, hiz hi, egun ene desuhuragaria.

 

Abilua, Gollo, bertan ene etxera,

ehoaz ezak Jenebieba bere hauraekila,

bai eta harekila Drogan kosiniera,

edo bestela lahardeka egiok nahi diana.

 

        (Sipoi, erretia, trixte, sonu gabe.)

 

                GOLLO

Egun, Jenebieba edera, baoua hiltzera,

holakorik etzeon agituren egon balits gozatzera.

 

        (Erretia Gollo ere serius eta sonu gabe.

        Jelki Glorinda nigarez, jun presentegila.)

 

                JENEBIEBA

Zer gatik nigar egiten dun, eran ezadan Glorinda,

hire nigaren sujeta zabal izadan behala.

 

                GLORINDA

Ah, madama, ene burusagisa maitia,

etzaizula ez estranje ene nigar egitia,

Gollok ekari dizu egun berri terriblia,

Hil behar duzula Sipoi odria hala eman dila.

 

                JENEBIEBA

Hori dun ene haura, ene plaserik handiena,

utzan nigar egitia ene Glorinda maitia.

 

Hiltzera prest nun turmentu huntarik,

haur huni zer eginen dien otoi eran ezadan hik.

 

                GLORINDA

Harek ere zurekila hil behar umen dizu,

Sipoi zure espusek hala odria eman dizu.

 

                JENEBIEBA

Ah, ene Jinkua, hunarturen duzia,

ainguru inozent hau izan dadin martirisatia?

 

Ene azken egun huntan, egidazut plasera

ekarzu paper buxi bat eta izkiribiua.

 

                GLORINDA

Zure obeditzera, madama, berala prest nuzu,

plaser dutuzunak oro ukenen dutuzu.

 

        (Glorindak ekar papera eta iskiba Jenebiebak.)

 

No, letea hau eraman ezan behala

Sipoien mahainila edo ene kaberala.

 

Adio, sekulakoz, adio, ene zerbutxari maitia,

abil ait'amen ikustera eta her eran egia.

 

                GLORINDA

Adio, madama, adio, erdiatzen deitazut bihotza,

zerbait destordu izanen dela nik badit lotsa.

 

        (Glorinda eretia, Jenebieba presualat, biak nigarez.

        Jelki Lendri, Klodion eta Gollo.)

 

Jaunak, jakin dezazien erezebitu dut odre

ero eraz ditzadan Jenebieba eta Benaujere.

 

Ekar itzadaziet bien mihiak,

bete urentuko diztade errerun tipuinak.

 

        (Gollo eretia.

        Lendri eta Klodion jun presuala, ekar amasemik.)

 

                LENDRI

Madam, zure ehaiteko uken dizugu odriak,

hariturik gutuzu egin behar dugun herriotziaz.

 

                JENEBIEBA

Etztezaziela uken urikalmenturik ene zerbutxari maitiak,

Xuxen egin beti nausik eman odriak.

 

                KLODION

Gure eskietan balitz orai zure bizia

segur etzintake izan hebe gaizki tratatia.

 

                JENEBIEBA

        (Nigarez belarika.)

Utzi nezazie ixtant bat

Jinkuaren otoitzera

Ene bekatiez hari

Parkamentu galtatzera.

 

Ah, Jinko zelietakua,

Oso zuri hersatzen nuzu,

Eta deitoratzen zutut

otoi, otoi, ikus nezazu.

 

Jaunak zier galtatzen dut

ene azken graziak,

nihauren lehenik ehaitez,

ene adixkide maitiak.

 

                LENDRI

        (Mintzo nigarez.)

Nihau hil nahigo nuk hoiak ero beno,

behar diagu zerbait pensatu Jinkuagatik hoientako.

 

                KLODION

Segur da Jenebieba eztela hain ogendan,

hoik eho beno nahigo diat Gollok ero nezan.

 

Bi tzakur hor gainti ehoko ditizugu,

eta hen mihiak Gollok uken ditizu.

 

                KLODION

Zuaza aren, madama, oihan hortan barna,

Gollok bere bizian ikusiko etzitin lekila,

gure burusagisa huna zuaza, aren, injogi,

bizi ahal zitian zure haur gaixuareki.

 

                LENDRI

Artzainak abertituko ditit haskuri ekariren deizie

haieki segretia segur dukezie, zeren hanitx maite beitzutie.

 

Har ezazu pazentzia zeluko ama zuri so beita,

harek ere sofritu du Benorai erregia handi da.

 

                JENEBIEBA

Mila esker, jaunak, ene zerbutxari nubliak,

sekul'eztut ahatzeko zien arasunamentiak.

 

        (Jenebieba sar oihanin nigarez.)

        (Jelki Gollo)

 

                LENDRI

Jauna, hora gutuzu zure odriak eginik,

Jenebieba oihanian bere haurarekin ehortzirik.

 

Hoiak dutuzula haien bien mihiak,

gure itzuzi batetan ehortzi tugu biak.

 

                GOLLO

Untsa egin duzie, ene adixkidiak,

ezi merexi zien Jenebieba urguilitsiak.

 

        (Erretia. Satan. Jelki Lenpoi et Sipoi bedealdetarik.)

        (Lendri, Klodion eta Gollo.)

 

                LENDRI

Hunki jin zirela, jauna, untsa plaser dizugu,

zuen osagari hunian ikusten beitzutugu,

gu gutuzu beti ere zerbutxari fidelak,

zure belainetara umiliatzen girenak.

 

                GOLLO

Hoik dituzu zerbutxariak, eho beitie Jenebieba,

nihaurek aldiz ero dit Drogan kusinera.

 

                SIPOI

Ah, Jenebieba ederra, oitian hil zira,

handi edireiten dit nik heben zure mentsa,

zer nahi eginik ere parkatu behar niozun,

sernia enia zuzun eta hua haren ama zuzun.

 

                LENPOI

Jauna, parkamentureki utzatzu hoik ahaztera,

untsa einerik beikira guatzan pausatzera.

 

                SIPOI

Erepausurik eztuket hua ikus artino,

nun ehortzirik diren deitadaziet erakutsiko.

 

        (Oro ereitia.)

 

                JENEBIEBA

        (Muntra oihaneti.)

Helas, ene Jinkua, antenitzen duzia,

oihan huntan naguen heben bizitzeia,

ene Jinko justua, zuk pietate uken ezazu,

ene haur dohakabia sokori izadazut.

 

Ah, ene haur maitia sortu hiz sofritzera,

eztut sekula ezagutuko hire aita ederra.

 

        (Senatzez)

 

Benedizite Dominus erakue summus impleris

Domini nostri Jesus Kristi Inomine Patris.

 

        (Jelki ainguriak.)

 

                AINGURIAK

Agur gaixo ama, semeik orotaz atratzerik,

ainguriak hora gira Jinkuak igorririk.

 

Igorten dein hiretako bere kurutxe saintia,

Presents baliusagorik mundu huntan badeia.

 

Kunta itzan egun harek sofritu dutianak,

Kurutxe batetan gainen pena eta mesperetxiak.

 

Sofritu dianaz geroz hainbeste hire gatik,

sofri deza nahi din haren amurekatik.

 

                JENEBIEBAK

        (Arapostu berahaidin.)

Jinko misekordia, huntarzunez betia,

Merexi niana zure ganik holako fabore handia.

 

        (Ainguriak erretia.)

        (Jelki Glorinda sonu gabe, ezar betea mahainin eta gorda.)

        Jelki Lendri, Klodion, Gollo, Lenpoi.)

 

                SIPOI

Soegik, Lenpoi, letea badenez mahain hortan,

enetako balinbada irakur ezak presentian.

 

                LENPOI

        (Irakur.)

Hau duzula, jauna, letea hunek eraiten diana,

zuin beita Jenebiebak bere eskuz izkibatia.

 

Adio, Sipoi, banuazu orai ni hiltzera,

eman duzunaz gainen odria bien egitera,

entelegatu dit gezurez erabili zutiela,

eta berantegi informatu zirela,

bena Jinkuaren ganik badit segurtantxa

algar atzemanen dugula hori da ene intreseina.

 

Heben edo beste mundun, zer importa du azkenin,

heltzen bagira hiruak zeluko Jinkuaren lorin.

 

                SIPOI

Ah, Jinko zelietakua, zer da nik entzuten dudana,

Gollo ote lizatekia tradizione horen egilia?

 

A, Gollo, Gollo, Ar'eta pakaturen duk.

Herriotze latzgari hoi hik egin balinbaduk.

 

                GOLLO

        (Ikara.)

Jauna, ene kuntre kexu zirela iduritzen zitazut,

zer duzun arazua esplika ezadazut.

 

                LENPOI

Ah, Jauna, zutaz estonatzen nuzu,

letea haren eranak sinesten badutuzu.

 

                SIPOI

Jenebiebaren izkibia duk letea huntan,

eta haren umilitatia ezagutzen diat han,

Lendri, hi ere hor hintzan badakik gaiza hoien berri,

lepua musten deiziet eraiten baduzie gezurik,

Klodion hik behar duk eni erran egia,

Drogan kosinera ihurek eho dian.

 

                KLODION

Guk ekari ginizun estekirik Gollok txilintxautu dizu

eta Jenebiebaren ehaiteko guri odre eman dizu.

 

        (Lendri eta Klodion biak batetan)

 

Juran gutuzu presuala, Jenebieba bere hauraekila

eraman ditizugu oihan beltz baten barna,

Jenebiebai deklaratu eho behar guniela,

Sipoiek odria hala eman ziela,

entzun dizugu belariko Jenebiebaren kobesionia,

haren ele zuhurek desturditu gitizie biak.

 

Ordian guk klarki ezagutu Jenebieba etzela ogendant,

eta ezkunila behar herriotze hori kuntzenitzian.

 

Ama semik algari loturik pena igingari zien

artzainak igoriko geneitzela guk erran geneien.

 

                SIPOI

Nik ertzotu behar dut. Ezarzie Gollo presu,

eta eman jatera zerbaitetan aratou pozu,

eta oro banua Jenebiebaren ait'amen ikustera,

jakin gabe bizirik atzemaiten ahal dugun Jenebieba.

 

        (Oro eretia. Satan.)

        (Jelki Frederik eta Xarlota.)

 

                SIPOI

        (Beste aldeti.)

Agur, ait'ama ginarebak hain aspaldin berririk gabe

Zumat ixtoria geroztik eta gu ez hoien jabe.

 

                FREDERIK

Zer diozu, Sipoi, gure suhi maitia,

Jenebiebaren berririk aments batere eztuzia.

 

                SIPOI

Latzgari then ixtoriak igaran dutuzu,

ni gerlalat juneta bazterak nahasi dutuzu,

juran niz gerlalat Jenebieba haur espantxetan,

utzi nuzun hua Baru baten konfidentxan.

 

Baru harek koditu nizu Jenebieba adulterinala zela

eta nik eman odre ero behar ziala,

orain jakin dit leku segureti eztela hilik bena bai bizi,

bere semiarekila oihan batetan ihesi,

behar duzie jin eneki ait'ama gaixuak,

hainbeste penatarik landa ukeiteko plaser.

 

                (Erretia ixker.)

 

                MARTEL

Sira, zuri mintzatzeko hartzen dit libertatia,

amurekatik gaiza bat jakin dezazun mementian,

Majiziena handi bat hebe gainti baduzu,

zuntan malur handirik kartielez kausatu beitu,

batian ezkuntziaz jentik turmentatzen tizu,

bestian lurreko frutiak galerazten beitutu.

 

                XARLES

Zuazte, aren, jaunak, hola bada kestionia,

hatzaman eta estekirik ekar ezazie huna.

 

        (Biga jun et'estekirik ekar.)

 

Sira, hau duzula eran delako emaztia,

orai errenda izozu justizia ordenaria.

 

                XARLES

Egia deia, erran, behagile hizala,

eta hanitx jente gaizki tratatzen diala?

 

                MAJIZIENA

Nik eztit egundano ihur gaizki tratatu,

zure gana nizie faltsukeriaz bildu.

 

                XARLES

Orai diaut ezagutzen ematzar bat hizala,

ageritzan gire gaizkiak hil behar dun berala.

 

                MAJIZIENA

Orai diala zazpi urte jin zitadazun gizon bat,

zuin beitzen Traversiako kuntiaren zerbutxari bat,

egiteko gaxto batetan engajatu izan zela,

ene muienez hartarik libratu behar niala,

Jenebieba bere buruzagiza maitatu uken ziala,

bena sekula egin zianaz ezin trunpatu ziala,

ordin erakutsi niozun Debriaren bertutez Sipoi,

bere emaztia bekatutan Drogan kosinerareki,

eta Sipoi fidaturik ordian ene eranian

eho erazi zizun Jenebieba oihan baten barnian.

 

Feit haren egitiak doluturik utzi nuzun ofizina,

geroztik sautuki bizi nuzu eginez penitenzia.

 

                XARLES

Ken ezak hortik, Martel, emazte gaxto hori,

ezagun ezak su handi bat behar dik erreazi.

 

                SIPOI

Ah, Gollo, Gollo, hau diagu ixtoria

aigu huilant, hadi musten deiat lepua,

orai baguatzak Jenebiebaren edireitera,

nahi deiat eman haren ikusteko plasera.

 

                GOLLO

Zer nahi, Sipoi, bena ez sekula hori,

Jenebieba ikusi beno hil nahiago niz.

 

                SIPOI

Hire manamentiak orai akabi dutuk,

bestek eraiten duna hik heben eginen duk.

 

        (Gollo presualat. Eretia. Sipoi eretia. Glorinda.)

 

Artzain gaizuak, ziek beitakizie nun den

Jenebieba eta Benari huna tuzie ekarien,

Sipoi jaunak jakinik da orai egia,

lehen beno lehen nahi du ikusi emastia.

 

                ARTZAINAK

Guk hitzeman gunian Jinkuari segretia,

ehoko zutiegu balinbada faltsukeria.

 

                KLODION

Badakizie guk bizia salbatu geneiola,

eta orano berideietan girela.

 

                ARTZAINAK

Baguatze gihau ekariko tugu huna,

haien gordagia holaz segret egonen da.

 

        (Artzainak Jun Jenebiebaren txerka.

        Batek ekar Benany kunkuile.

        Jenebieba nigarrez besarka Glorinda.

        Lendri eta Klodion oro nigarez )

 

                GLORINDA

Otoi, tziauri Jenebieba eta Benany zure semia,

Sipoiek ikusi gabe zure bitaila trixtia.

 

                JENEBIEBA

Ah! Glorinda, Glorinda, ene zerbutxari fidela,

Sipoiek ikusi behar du gu ama semen bitaila,

zuazte ahal besain laster Klodion hi, abilua

hun duk Sipoik ikus dezan gure galbariua.

 

        (Sipoi agert lasterka eta ekua: Jenebiebak besuk zabal

        eta algar besarka, biak nigarez.)

 

        (Benany ere bai artzain batek konsola.)

 

                SIPOI

Nik zer erran behar dut edo zer egin behar dut,

Posible direia hoik oro nik ertzotu behar dut.

 

                JENEBIEBA

Oro utzi behar tugu ahaztera eta Jinkua laidatu,

gure semiari otoi bi pot eman izozu,

erran izozu nur ziren ezpeitaki aita nur den.

Ezteia aski penagarri zazpi urte dian haur baten?

 

                BENANY

Hau deia ama, aren, zelietako aita,

hainbestetan aipatu deitadazuna?

 

                SIPOI

Ah! Benany, Benany, ni nuk egiazko hire aita,

bena nula bi hitzez nik egin deiat explika?

 

        (Artzain batek haurra har.)

 

Benany, aigu gureki utzitzak ait'et'ama

gurekila entelegatuko duk nur den hire aita.

 

                JENEBIEBA

Presuntegi zahar hoi, urtuk ezazie,

hortxeko oihan belt errotik egotx ezazie,

Zazpi urtez sofritu dugu ihune pausurik gabe,

bata ez bestia ezginen gure buriaren jabe,

Drogan kosinera krudelki die txilintxautu,

bena Jinkuak bere ganat xuxenka du deitu.

 

Gollo, hi, aldiz, gure turmentien sotua,

Uhart etxek ezak ehaiala ahatzeko Jinkuak.

 

                SIPOI

Ah! Jenebieba, Jenebieba, Ah, zure bihotz eztia,

parka izadazut ene gerlalat juraitia.

 

                JENEBIEBA

Lendri, nahi nikezu ezkunt zitin Glorindarekin,

laguntuko zutiegu gure egin ahal guzin.

 

Klodion zu, aldiz, gure jauregi ederrin

artzain hun hoik oro zure ungurunin,

Ah, Sipoi, ene senar maitia, artzain hoik besarka itzatzu,

hoieak diela medio ama semik heben gutuzu.

 

Ezteia pena egingari Benany nula maite dien

Hoietzaz baizik gosik ehoko guntien.

 

        (Artzainak nigarrez.)

 

                SIPOI

Ah, artzain maitiak, nula pakatuko zutiet

Traversiako jauregian nausi ezarten zutiet.

 

        (Artzainak orok.)

 

Ah, jenebieba, Jenebiebaz! Zure senararen bihotza,

Hare ganik ezkinizun holakorik esperentxa.

 

                GLORINDA

Guatzan hebentik apur bat ere pausatzera,

ama semer egin dezagun besta bat ederra.

 

        (Kanta artzainek)

Agur Siipoi, Agur Jenebieba algar duzieteen

diala sortzi urte kantatzen guntin zien ezteiak heben

zien berri lasgarien jakitez guk ere pena gunien,

Egun, ordin heno gorago dereiziegu kantaturen.

 

Biba, Biba zaharrak.

Eta zien ele zuhurak

Nula semiari egurak,

eman dereizku indarrak.

 

Zuinek habo sofritu duzie zazpi urt'ezinago luzez,

Bai bata bai bestia zutie itxuski erabili gezurez.

 

Zuk Jenebieba aldiz lo egin haurra bularin tinkatzez,

Oihanin kanpun gaiet'egun gose, hotz eta nigarez.

 

Dugun gure sinestia,

Jinkuatan pausatia,

Ezteikia harek utzi,

Bennany gure semia.

 

        (Jalki Kiristiak oro.)

 

                XARLES

Juntatu zutiet oro algar gana

Besta bat egin dezagun sekula izan eztena,

bakia badugu urtukirik etsaia,

moruek gaintitu die Espainiako hegia,

Sipoik eta Jenebiebak akabo turmentiak,

Frederik eta Xarlotak plaser ezinago handiak.

 

Hoien ororen uhuretan dezagun besta bat ederra,

Jenebieba erran izaguzu den zure plasera.

 

                JENEBIEBA

Ene plaserik handiena lukezu gure esteyen ar'egitia

pentsamentutik ken dezagun arte hortako denbora itxusia,

zuazte artzainen abertitzera lehen beno lehen

guk artin kantatuko dugu nik badit maitetto bat heben.

 

        (Artzainak jin. Oro jar en cercle. Artzainak has kantatzen.)

 

Orai huak ahatz ditzagun eta geruari pentsa,

Jinko jauna sarista dezagun et'ez sekula ofentsa.

Asken orenetan hobekienik ezagun da haren mentsa,

bena ordin eztate ordu emaiten badu saihetsa.

 

Suhain hun zeluko Jinko,

Ezkieia zure haurak oro,

batak hun besteak gaxto?

Zelilat biu gitzatzu oro.

 

 

AZKEN PEREDIKIA

 

Jinkuak gai hun deiziela

Orai gure adixkidiak,

Merexi zunukien

Zerbait gu beno hobiak.

 

Ar eta gure egin ahala

hortan urentzen da,

zer nahi ikusi dugu,

ezin heltuz hein hortara.

 

Ikusi duzie egun

Jenebiebaren sortia,

familia oro nula

izan zen deitoragaria.

 

Aski sofritu onduan,

hargatik azkenekoz,

bereganat hartu zutun,

gure Jinkuk sekulakoz.

 

Paregabe izan da

Jenebiebaren bizitzia,

baliatu zaio haren

sineste ezinago handia.

 

Jente prauik maite zutin,

nula aranuk bere humik,

orotan gainti artzainak

zien haren adixkidik.

 

                ARTZAINEK

Maite zutiegu Jenebieba,

nula zure botz eztia,

iduri zikuzu entzuten,

dugula ama guria.

 

Nurk gure hutsak ikus eta

bestenak ditzagun parka,

zerentako ez ginezake,

orok algar besarka.

 

Milesker dereiziegu

Laket izan bazidie,

dagun urtin zien aldi,

ikustera jinen gitzaitzie.

 

aurrekoa | hurrengoa