|
TXOTXONGILOEN Joan den azaroaren azken astean, El I FESTIVAL INTERNACIONAL DE MARIONETAS, celebrado en Tolosa durante la última semana del pasado noviembre, ha constituido un éxito rotundo en todos sus aspectos. El festival, que tuvo desde el primer momento el apoyo de las instancias administrativas y financieras, se abrió con un cursillo de iniciación a la Marioneta, en el que participaron 23 profesores de la zona. El desarrollo del Festival registró unos 8.000 asistentes, con 19 representaciones ofrecidas por 7 grupos de marionetas de Euskadi, el estado y Suiza. El montaje, que solo disponía de un presupuesto de 2,6 millones, ha logrado un profundo eco en todos los medios de comunicación, y en especial en el mundo escolar, al que preferentemente estaba dirigido. El presente año 1984 va a contar con una nueva edición en la línea de la primera, en la que se reforzará, la exposición de marionetas, con una mayor insistencia en la técnica y mecánica marionetista. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza eta Kultura Saila, Gipuzkoako Aldundi txit Gorena, Tolosako Udala eta Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintzialaren Gazteen Klubaren babespean, aintzinako foru-hiriburuko Turismo Ekintzetxeak lehen pauso garrantzitsu hau eman du gure artean txotxongiloak hedatzeko, bai ikuslegoaren maila orokorrean, eta bai Gipuzkoako eskolari eta irakasleen artean teatro adierazpidezko era hau zabaltzeari dagokionean. Jaialdi honek izan duen ezaugarri berezgarria, nortasuna, ekintza honek funtsean lortu nahi duen kultur aprobetxamendu edo errentagarritasunari dagokionez antolatzaileek izan duten arretan datza. Eta alor honetan ardura berezia izan dute Txotxongiloak eskola munduan erabil daitezen. Ez da izan, beraz teatroaren alor honetan munduan zehar egiten denaren mostra edo erakusleiho bat soilik, baizik eta teatro ikusle eta zaletuzko etorkizuneko belaunaldiak izango diren horiek lantzeko asmoa izan dute, modu aktibo eta erakargarriz kultur era hau ezagutzeko eta praktikatzeko aukera emanez. Jaialdiaren aurreko bi asteetan zehar, Tolosa aldeko eta irakaskuntzaren lehen mailako 23 irakaslek ikastaldi bat ospatu zuten Txotxongiloetarako sarrera gisa; Donostiako Txotxongilo Taldeko Enkarni Genuaren zuzendaritzapean eman zen eta beronen bitartez oinarrizko ezagupenak eskuratu zituzten marioneta edo txotxongilo-mota desberdinak egiteari buruz eta berauek eskolan izan ditzaketen erabilpen-era ugariez. Ikastaldiaren errematetzat, partaide guztiekin batera, ikastaldian errepresentaturik zegoen ikas zentru bakoitzerako lan-plan indibidualizatu bana egin zen, ikasturtean zehar garatzeko asmoarekin. Oso programa desberdinak agertu ziren bi sail nagusitan: a) Gai desberdinen irakaskuntzan lagungarri gisa txotxongiloak erabiltzea erabaki zutenena (gizartea, hizkuntza, euskara eta abar bezalako gaietan). b) Beren ikasleekin Txotxongili-ikuskaritxo bat muntatzeko asmoa dutenena. Programa hau aurrera eramaterakoan ikastaldia eman zuten monitore espezialistek, era sistematiko eta jarraituz lagunduko diete irakasleei, adore emanez, zuzenduz eta lagunduz hautaturiko plana azkeneraino eraman arte. Jaialdiaren beraren garapenari dagokionez, zentzu guztietan arrakasta nabarmena izan zuela aitortu behar da: 8.000 ikusle baino gehiago, Euskadi, estatu eta Suitzako 7 taldek eskainitako 19 emanalditan. Oso teknika desberdinetako ikuskariak izan ziren adin guztietako ikuslegoa egunero eztitan eduki zutenak eta ilada luzeak ikusten ziren takiletan ekonomia guztien mailan zeuden sarrerak eskuratzeko (50 peseta). Jaialdiak iraun zuen hamar egunetan, egunero hamar autobus eta 500 haur pasa etortzen ziren Tolosara probintziako ikas zentruetatik, modu erakargarri, ludiko eta aldi berean formatzailez txotxongiloaren munduarekin topo egitera. Kultur txango hauek CAP-en lankidetzari esker burutu ahal izan ziren, zeinak C.I.T.-en esku jarri bait zituen Gazteen Klubaren autobusak. Haurrek bizikidetzazko egun bat izan zuten bi txotxongilo-errepresentazio desberdinen inguruan, eta panpin erakusketa bat eta honela ezagutu eta baloratu egin ahal izan zituzten panpinen bitartez artistikoki adierazteko era desberdinak bata bestearekin alderatuz. 130 ikas zentrutatik 13.000 baino haur eskari gehiago jaso ziren, eta honek garbi agertzen du zenbaterainoko interesa sortu zuen Jaialdiak, eta hau bezelako iniziatibei indar eman beharra dagoela ageri den eskariari erantzuteko. Zentzu honetan, Euskadiko teatro-politikaren arduradunek, Jaialdian bertan partaide izanez ikusi ahal izan dute teatro-mota honetarako dagoen interesa, eta beren lankidetza eta konfidantza eskaini dute hurrengo Jaialdiak argitaratzeko. Ekonomiari dagokionez, aurrikusiaren arabera atera da Jaialdia. Ongi aztertu eta zehazturiko aurrekontu batetik abiatu zen, zeren eta 20 emanaldi, lokal, erakusketa, publizitate eta abarrerako, 2,6 milioi ozta-ozta gainditzen bait ziren. Aurrekontu apala zen, beraz, lortu nahi ziren kultur probetxamenduzko helburu goitarrak gogoan baldin baditugu, eta erabat bete direla esan beharrean gaude. Abuztuan gure herrian gertaturiko gorabehera bereziengatik, uholdea zela bide, laguntza agindu zuten organismoak beren kopuruak murriztu beharrean aurkitu ziren, une haietan premiazkoagoak ziren beharrizanei laguntzeko. Hala eta guzti ere, ekintza hura aurrera eramatea merezi zuela erabaki zuen C.I.T.-ek. Pentsa genezake hurrengo argitalpenetarako Tolosako Jaialdi honek honez gero lortua duela ez bakarrik laguntza morala, aurren-aurrenetik izan bait du hori, baizik eta ekonomikoa, aurrera jarrai dezan Euskal Herriko teatro-ekintza bultzatze eta gararaztearen bidetik, eginkizun horretan ari bait dira gure herriko administrazioak eta zeinekin Tolosako Jaialdia prest bait dago hurbil-hurbiletik lankidetzan aritzeko, baita probintziako ikas zentruekin eta gure arteko txotxongilo-taldeekin ere. Arte eta kulturazko alderdiari dagokionean, lortutako interesa eta emaitzak nabarmenak izan dira, Deia, Egin, El Diario Vasco, El Pais, La Voz de Euskadi, Semanario Euskadi bezalako egunkarietan agertutako aldeko kritika ugariek erakusten dutenez edota E.T.B., T.V.E. eta nazio eta estatu-mailako ia irrati guztiek emandako trataera informatiboari bagagozkio. Jaialdian partaide izan diren taldeak harriturik geratu dira hainbeste jende ikustera zetorrela nabarmentzean, baita giroan somatzen zen artezaletasun atseginarengatik ere, zeren eta Euskadiko talde bat baino gehiago, programakuntzan sarturik ez zegoena, azaldu bait zen ikusle bezala edo lankide gisa txotxongiloen erakusketan. Aipagarria izan zen, eraberean, talde antolatzailearen baitan beti aurkitu zuten berotasun abegikorra eta Tolosako jendearen aldetik ere jaso zuten tratu ireki eta adiskidekorra, zeinarekin izan bait zuten Elkarte Gastronomikoetan bizikide izateko aukera, afariak eta bazkariak egiten zituzten bitartean. Hitz batez esateko, pozez harriturik joan ziren gure herriko teatro eta gizaharreman giroa ikustean; beraiek ziotenez azken alderdi hau oso nekez aurkitzen bait da beste herrialdeetako jaialdietan. C.I.T.-ek datorren urteko jaialdiaren argitalpenari buruz dituen asmoak direla-eta, dagoeneko lanean ari delarik, taldeen kopuruari dagokionez programakuntz eskema bera mantentzeko asmoa du, populazio eskolarraren probetxamenduari dagokionean ahaleginak areagotuz. Horretarako zera proposatzen da, ikas zentru eta irakasleekin bat eginik, hurrengo jaialdira etorriko diren haurrak jakinaren gainean egon daitezen ahalegintzea bertan ikusiko dutena txotxongilo-errepresentazio jakin batzu direla, zeinen gai-laburpena aurrez ezagutuko duten, era honetako ikuskariek eskatzen duten beharrezko estimulua sorten ahaleginduz, eta horrela, zenbait kasutan erabiltzen den hizkuntza ez ezagutzearen zama arinduz. Jakina, guzti hau edozein kultur ekintzaren zabalkundean hainbeste laguntzen duen kutsu ludiko, erakarmen eta jai-giro hori galdu gabe. Txotxongilo-erakusketa sendotzeko asmoa ere badago, txotxongiloa nola egiten den haurrak ikusteko aukera izan dezan, eta hori bezain garrantzitsua edo gehiagokoa dena, nola mugitzen eta manipulatzen diren ikustea izango da. Horretarako tailer bat muntatuko dute erakusketa egiten deneko gela beretan, honetara txotxongiloen teknika eta mekanikari buruz duten ikuspegia borobildu dezaten. Hau da, 84eko azaroan, Tolosako Txotxongiloen Nazioarteko II Jaialdiak, haurren Jaialdiak, idea berri eta gogo berriekin jasoko du berriz ere oihala, gure hiritarrek, bereziki eskola arokoek, Txotxongiloen Teatroa ezagutu dezaten bere hondar aletxoa ezarriz eta horrela beren ekintzetan sar dezaten, bai pedagogiazkoetan, eskolaz kanpokoetan eta denborapasakoetan. |
